Arkitektur N
15.09.2016
Det er dei helt små tinga som avgjer om pleietrengjande og eldre kan klare seg sjølve eller om dei må ha hjelp. - Arkitektar har ei sentral rolle i å sørgje for velvere og verdighet for sårbare individer, skriv Jeanne Boge.
Ifylgje Arbeidstilsynet bør både sjukeheimar og omsorgsbustader utformast slik at dei som bur i einingane kan bli verande trass i omfattande pleie- og omsorgsbehov.1 Det vil seie at einingane bør vere utforma slik at dei er like godt tilpassa relativt førlege og sjølvhjelpte bebuarar, som totalt pleietrengjande.
Ein rapport om funksjonaliteten til baderom som blei gjennomført i 2014 indikerer at utforming av sjukeheimar er basert på ein idé om at mest alle bebuarane treng hjelp av pleiar når dei er på toalettet, men slik er det ikkje.2 Ei kartlegging som blei gjort våren 2015, viser at meir enn halvparten av 478 bebuarar ved sjukeheimar i Bergen klarte seg åleine på toalettet.3 Fleire bebuarar i sjukeheimar kunne truleg klart seg utan hjelp frå pleiar når dei skal på WC, dersom baderomma hadde vore meir funksjonelt utforma. Ufunksjonelle baderom kan medverke til at meir hjelpetrengande bebuarar må late urin og avføring i bleier i staden for på toalett, med tilhøyrande ubehag og fare for urinvegsinfeksjonar.
Den ovanfor nemnde rapporten frå 2014 viser at nyare bad er meir funksjonelle enn eldre bad, men at også relativt nybygde bad ikkje er optimale.
Sjølv om denne artikkelen tek utgangspunkt i sjukeheimar, er problematikken om tilgang til toalett relevant for sjukehusbygg, bustader for funksjonshemma, offentlege bygg og for private husvære som vert bygd med livsløpsstandard.
Tilhøve som kan hindre sjølvhjelp ved toalettbesøk Dei siste åra har det vore gjennomført eit storstilt arbeid for at dei som bur i sjukeheim skal ha eige rom med tilhøyrande bad og toalett.4 For eldre og skrøpelege kan baderomsutforminga vere avgjerande for kor vidt det er mogeleg å vere sjølvhjelpt på toalettet. Nedanfor skal me sjå på tilhøve som kan hemme sjølvhjelp og privatliv ved toalettbruk.
Toalett som ikkje er tilpassa lengda på bebuar sine føter For å sitte støtt på toalettet bør beina vere plassert på golvet, samstundes som toalettsetet ikkje bør vere for lågt plassert, fordi låg plassering kan gjere det vanskeleg for skrøpelege eldre å reise seg etter toalettbesøk. Ingen av dei 20 sjukeheimane som blei kartlagt våren 2014 hadde toalett som kunne høgderegulerast.5 I ein studie frå Trondheim kommune frå 2008 etterlyser pleiarane regulerbare toalett, fordi toaletta var for låge for enkelte og for høge for andre. Dette førte til at det kunne vere vanskeleg for bebuar å kome seg opp frå toalettet, medan andre blei sittande på toalettet med dinglande bein.6 Ein studie frå Helse Bergen viser at toalett og servant som kan hevast og senkast var avgjerande for at pasientar kunne vere sjølvhjelpte på badet.7 Vanskeleg tilgang til toalettpapi
Gå til medietEin rapport om funksjonaliteten til baderom som blei gjennomført i 2014 indikerer at utforming av sjukeheimar er basert på ein idé om at mest alle bebuarane treng hjelp av pleiar når dei er på toalettet, men slik er det ikkje.2 Ei kartlegging som blei gjort våren 2015, viser at meir enn halvparten av 478 bebuarar ved sjukeheimar i Bergen klarte seg åleine på toalettet.3 Fleire bebuarar i sjukeheimar kunne truleg klart seg utan hjelp frå pleiar når dei skal på WC, dersom baderomma hadde vore meir funksjonelt utforma. Ufunksjonelle baderom kan medverke til at meir hjelpetrengande bebuarar må late urin og avføring i bleier i staden for på toalett, med tilhøyrande ubehag og fare for urinvegsinfeksjonar.
Den ovanfor nemnde rapporten frå 2014 viser at nyare bad er meir funksjonelle enn eldre bad, men at også relativt nybygde bad ikkje er optimale.
Sjølv om denne artikkelen tek utgangspunkt i sjukeheimar, er problematikken om tilgang til toalett relevant for sjukehusbygg, bustader for funksjonshemma, offentlege bygg og for private husvære som vert bygd med livsløpsstandard.
Tilhøve som kan hindre sjølvhjelp ved toalettbesøk Dei siste åra har det vore gjennomført eit storstilt arbeid for at dei som bur i sjukeheim skal ha eige rom med tilhøyrande bad og toalett.4 For eldre og skrøpelege kan baderomsutforminga vere avgjerande for kor vidt det er mogeleg å vere sjølvhjelpt på toalettet. Nedanfor skal me sjå på tilhøve som kan hemme sjølvhjelp og privatliv ved toalettbruk.
Toalett som ikkje er tilpassa lengda på bebuar sine føter For å sitte støtt på toalettet bør beina vere plassert på golvet, samstundes som toalettsetet ikkje bør vere for lågt plassert, fordi låg plassering kan gjere det vanskeleg for skrøpelege eldre å reise seg etter toalettbesøk. Ingen av dei 20 sjukeheimane som blei kartlagt våren 2014 hadde toalett som kunne høgderegulerast.5 I ein studie frå Trondheim kommune frå 2008 etterlyser pleiarane regulerbare toalett, fordi toaletta var for låge for enkelte og for høge for andre. Dette førte til at det kunne vere vanskeleg for bebuar å kome seg opp frå toalettet, medan andre blei sittande på toalettet med dinglande bein.6 Ein studie frå Helse Bergen viser at toalett og servant som kan hevast og senkast var avgjerande for at pasientar kunne vere sjølvhjelpte på badet.7 Vanskeleg tilgang til toalettpapi
