Dei store vitskaplege tidsskriftsforlaga Elsevier, Wiley, Springer og Taylor and Francis og Frontier har klart å samla nesten all verdas vitskapleg publisering av forskingsfunn i sine eigne tidsskrift. Det håvar dei inn store pengar på, samtidig som eigarane deira blir endå rikare. Dei som betalar er offentlege universitet betalte av skattebetalarane i dei landa der universiteta ligg.
Vitskapstidsskriftet Science er eit unntak, og blir derimot utgitt av ein amerikansk forskingsorganisasjon som ikkje er basert på profitt, American Association for the Advancement of Science (AAAS). Den baserer seg på medlemskap og tilknytingar med 262 akademi og vitskapsorganisasjonar.
Dei kommersielle forlaga får betalt tre gonger, først må universitetet betala lønna til forskaren.Så må forskaren betala for å få publisera i tidsskriftet. Til slutt må universitetet betala for å kunna abonnera på tidsskriftet der forskaren har betalt for å kunna publisera, medan universitetet har betalt lønna til forskaren og indirekte kostnadene forskaren har hatt for å kunna publisera i tidsskriftet.
Forskingsråda i Europa laga Plan S
Forskingsråda i EU og i EØS har fellesskap kome med ein annan modell enn den gamle. Plan S går ut på at alle vitskaplege artiklar må vera tilgjengelege for alle på nettet. Samtidig inngår dei avtalar med dei store tidsskriftsforlaga, men universiteta må framleis betala ein høg pris kvar gong ein av deira forskarar får publisert ein vitskapleg artikkel der.
Vil gi kontrollen tilbake til universiteta
Postdoktor Pawel Borowicz ved Institutt for basalmedisin, UiO meiner at dette no har gått altfor langt. I ein artikkel i det opne elektroniske bloggtidsskriftet PLOS/Blogs (Public Library of Science/Blogs) tar han til orde for å innføra eit heilt nytt system for vitskapleg publisering. Det vil lata universiteta sjølve få tilbake kontrollen over dei vitskaplege funna forskarane gjer. Der grunngjev han forslaget sitt med den store fortenesta dei store tidsskriftforlaga sit igjen med. På sin eigen blogg utdjupar han innhaldet i artikkelen endå grundigare. Etter utrekningar frå the International Association of Scientific, Technic
